Voor een van tevoren bepaalde, tijdelijke periode kan een zzp'er ingehuurd worden door een bedrijf om een openstaande functie te vervullen. Zo kan het bestaande personeel in het bedrijf ondersteund worden en wordt externe expertise ingeschakeld om de capaciteit tijdelijk te vergroten. Zzp'ers zijn al sinds de vorige eeuw een begrip in Nederland en het aantal groeit nog steeds hard, waardoor ze niet meer weg te denken zijn binnen veel sectoren en branches als flexibele, tijdelijke krachten.
In dit artikel kom je te weten wat het zzp-schap precies inhoudt en hoe het is ontstaan. Ook worden een aantal belangrijke eigenschappen en diverse voordelen voor zowel zzp'ers als opdrachtgevers belicht. Tot slot wordt de huidige zzp-markt besproken en welke ontwikkelingen in de nabije toekomst verwacht worden.
Zzp staat voor "zelfstandige zonder personeel" en zzp'ers werken meestal voor verschillende opdrachtgevers door middel van een tijdelijk dienstverband. Zodoende valt de zzp'er onder de categorie zelfstandige ondernemer. Een voorwaarde om deze titel te dragen, is wel dat je geen personeel in dienst hebt, zoals de naam aanduidt. De Belastingdienst hanteert om precies te zijn de volgende criteria voor een zelfstandige zonder personeel:
Zzp'ers zijn grofweg in twee hoofdgroepen onder te verdelen, namelijk gericht op de verkoop van eigen arbeid of producten. De eerste categorie omvat zzp'ers die arbeid of diensten aanbieden aan particulieren en bedrijven, waar een ruime meerderheid, namelijk 83 procent, onderdeel van is. De andere groep verkoopt grondstoffen of producten aan diverse klanten, zoals een slager of een boer.
Binnen deze categorieën kunnen zzp'ers in allerlei soorten bedrijfstakken werkzaam zijn. Sommige sectoren zijn meer vertegenwoordigd dan anderen. Zo heeft de cultuur, sport en recreatie het grootste aandeel aan zzp'ers, aangezien 38 procent van de werkenden in deze sector zzp'er er is. Ook in de bosbouw, landbouw en visserij werken veel zzp'ers, namelijk tussen de 30 en 35 procent. In deze sectoren werken overigens ook veel zelfstandige ondernemers met personeel. Verder is de financiële dienstverlening ruim vertegenwoordigd door zzp'ers. Aan de andere kant werken er weinig zelfstandigen zonder personeel in de horeca, de industrie en het openbaar bestuur.
De term zelfstandige bestaat al wel langer, waarbij de eerste vermelding ervan uit 1967 afkomstig is. Het werd toen in het Nieuwsblad van het Noorden genoemd in een interview, waarbij het recht op een uitkering in het geval van ziekte werd aangekaart. Echter rond 1980 introduceerde de Belastingdienst pas echt het zzp-schap zoals we het nu kennen. Dit werd toen vooral gebruikt voor bouwvakkers die tijdelijke klussen uitvoerden. In 1988 stond het totale aantal zzp'ers op 1.600, maar een jaar later was dit al verdubbeld.
Begin jaren 90 zette Ina Kuiper De Vrije Arbeiders op, een onderneming om zzp'ers aan werk te helpen in de bouw. Ze vertelde over haar onderneming aan Nieuwsuur, wat begon als een initiatief om haar werkloze man aan werk te helpen. Zzp'ers die via haar onderneming zijn ingehuurd, hebben meegeholpen aan de bouw van de Arena en wijken in Amsterdam en Utrecht. Ze werden hierbij beloond met een royaal salaris. Sindsdien is het aantal zzp'ers in Nederland snel gestegen, vooral door de uitbesteding van veel taken van grote bedrijven, waaronder het Amerikaanse technologiebedrijf Apple.
Om een overeenkomst tussen een zelfstandige en een opdrachtgever officieel te maken, werd de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) in 2001 in het leven geroepen. Hierdoor werd zekerheid geboden aan opdrachtgevers en zzp'ers of er wel of niet sociale premies en loonbelasting betaald moesten worden voor het inhuren van een zzp'er. In 2016 is de VAR vervangen door de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA). Deze wet stelt dat een zelfstandige zonder personeel samen met een opdrachtgever een modelcontract invult voor het uitvoeren van een opdracht. Echter, ook deze wet zal waarschijnlijk weer vervangen worden.
Freelance bestaat al een stuk langer, aangezien het dateert uit 1819. Echter, het is pas in 1914 in Nederland verschenen in het Algemeen Handelsblad, waarbij mensen werden beschreven die producten aan verschillende afnemers aanboden. Het ging in eerste instantie over zelfstandige journalisten, maar werd daarna ook gebruikt voor acteurs en actrices die niet meer onder een vast contract werkten, maar bij verschillende opdrachten actief waren. Hierna werd de term aan nog veel meer beroepen toegekend.
Nederland wordt daarnaast gezien als de uitvinden van interim, wat allemaal begon bij interim management, oftewel een tijdelijke manager. Het ontstond in 1980 met de term "ad interim manager" binnen de zorg, maar werd al snel gebruikt voor werkenden die de vraag naar tijdelijk personeel van veel organisaties konden vervullen. Door het grote gebrek aan deskundigheid en flexibiliteit binnen veel sectoren was de noodzaak voor geschoolde professionals die meteen beschikbaar zijn groot, zowel bij commerciële bedrijven als bij overheidsinstanties. Interim professionals konden hierbij de overgebleven functies invullen en verrassende inzichten met zich meebrengen door hun brede expertise. Tevens zaten bedrijven zo niet vast aan een vast contract.
Zzp'ers moeten een aantal stappen doorlopen om zelfstandig en zonder personeel aan de slag te gaan.
Het begint altijd met het maken van een plan en een opzet van je potentiële onderneming door middel van een uitgebreid ondernemingsplan of een berekening van de kosten en de boogde omzet. Zelfstandig ondernemen, brengt risico's met zich mee die je in kaart kunt brengen voor je je bedrijf daadwerkelijk opzet. Wat doe je als je geen opdrachten hebt? Is er genoeg vraag naar wat jij wilt aanbieden? Bespreek je plannen ook met anderen in je omgeving, want zo kom je weer tot nieuwe inzichten die je een hogere kans van slagen geven.
De feitelijke start van het zzp-schap begint bij de KvK, waar je je laat inschrijven als eenmanszaak. Hiervoor heb je een geldig legitimatiebewijs en een passende bedrijfsnaam nodig. Middels een formulier geeft de KvK jouw inschrijving door aan de Belastingdienst, waardoor je ook een btw-nummer toegekend krijgt.
Een zelfstandige ondernemer geniet van veel vrijheid, wat ook betekent dat een zelfstandige zelf zijn of haar uurtarief bepaalt. Dit hangt uiteraard af van de sector en het vakgebied waarin je actief bent en je kunt het eenvoudig berekenen via diverse methoden. Ook is er een zzp-prijzen- en -tarievengids beschikbaar om inspiratie uit op te doen en een passend tarief te bepalen.
Het belangrijkste kapitaal van ondernemers zijn de klanten. Zij zorgen immers voor de aanlevering van opdrachten en daardoor voor omzet en winst, wat het werven van klanten essentieel maakt. Zodra je onderneming is opgezet, kun je hiermee beginnen en het is daarna een continu aanhoudende taak. Wanneer je opdracht ten einde loopt, moet je namelijk wel weer een nieuwe opdracht omhanden hebben. Opdrachten kunnen overigens makkelijker binnengehaald worden via een solide netwerk of via een bemiddelaar.
Het is ook belangrijk om alle opdrachten die je uitvoert, vast te leggen. Het gaat dan niet om ingewikkelde, juridische contracten, maar slechts om een overzicht van de afspraken die zijn gemaakt over het tarief, de duur van de werkzaamheden en welke werkzaamheden verricht moeten worden. Ook de verantwoordelijkheden van de opdrachtnemer en -gever dienen hierop vermeld te zijn. Zo worden miscommunicaties tussen beide partijen voorkomen.
Zzp'ers moeten ook de administratie bijhouden, zoals rekeningen maken en versturen en bijhouden wat de inkomsten en uitgaven zijn. Tevens moet per drie maanden een btw-aangifte verzorgd worden en een inkomensaangifte aan het eind van elk jaar. Deze administratie geeft weer hoe de winstgevendheid van je onderneming is. Je kunt gebruikmaken van een administratieprogramma of een boekhouder om het werk te vergemakkelijken.
Voor de btw zijn overigens verschillende regelingen actief. Afhankelijk van je beroep moet je 0, 9 of 21 procent btw afdragen, waarnaast je btw terug kan vragen op alle zakelijke kosten en inkopen. Er zijn ook een aantal beroepen waar een vrijstelling voor geldt en bij een omzet lager dan 20.000 euro in een jaar is de Kleine Ondernemingsregeling btw van toepassing.
Het kan gebeuren dat een zelfstandige een tijdje zonder een opdracht zit, waardoor er geen inkomsten zijn. Er is in dit geval geen WW-uitkering beschikbaar, wat wel bij vaste medewerkers het geval is. Zodoende is het handig om een financiële reserve op te bouwen, zodat je bij een gebrek aan opdrachten niet gelijk in de problemen komt. Heb je geen financiële buffer? Dan kun je bij de gemeente een Besluit bijstandverlening zelfstandigen-regeling (Bbz) aanvragen. Elke gemeente bepaalt zelf of een zzp'er aan de eisen voor deze regeling voldoet.
Zzp'ers lopen een ondernemersrisico, waar ook juridische conflicten onderdeel van zijn. Voorbeelden van zulk soort conflicten zijn een te late levering van een leverancier, onenigheid over een huurcontract of klanten die niet willen betalen. Je kunt hiervoor een zakelijke rechtsbijstandsverzekering afsluiten, die ongeveer 300 euro per jaar kost. In het geval van juridische problemen kun je dan advies en hulp krijgen, waarnaast de meeste juridische kosten gedekt zijn.
Naast de rechtsbijstandsverzekering zijn er nog meer verzekeringen die je als ondernemer kunt overwegen, zoals:
Het zzp-schap brengt een aantal aantrekkelijke voordelen met zich mee, waaronder een hoge dosis vrijheid. Je bepaalt zelf je werktijden en zit hierdoor niet aan kantooruren vast, waardoor je gemakkelijk je schema kunt aanpassen of omgooien indien dit nodig is. Ook heb je geen toestemming nodig om voor een langer dan twee weken op vakantie te gaan en kun je vaak zelf kiezen waar je werkt.
Als zelfstandige kun je het werk doen dat jij het liefste doet en hierbij word je niet opgezadeld met projecten en klussen waar je niet zelf voor zou kiezen, zoals in vaste loondienst wel kan gebeuren. Biedt een klant een opdracht aan die niet bij jou past? Dan kun je deze altijd afwijzen.
Vaak is een zelfstandige ondernemer gespecialiseerd in één bepaald vakgebied binnen een specifieke sector, maar over het algemeen hebben zzp'ers meer afwisseling dan vaste werknemers. Dit komt omdat ze bij verschillende opdrachtgevers opdrachten uitvoeren en soms zelfs meerdere opdrachtgevers tegelijk dienen. Hierdoor ziet elke dag er weer anders uit. Overigens kun je er ook voor kiezen om juist langere opdrachten bij dezelfde opdrachtgever te werken wanneer dit je juist meer trekt.
Een zelfstandige bepaalt zelf zijn eigen uurloon, wat vaak hoger ligt dan bij een baan in loondienst. Echter, tarieven moeten ook niet te hoog zijn, want dit kan opdrachtgevers afschrikken. Je moet aan de andere kant ook rekening houden met de kosten van je onderneming, zodat je wel genoeg winst overhoudt en tegelijkertijd wat pensioen kunt sparen.
Een ander voordeel is dat je veel leert via een eigen onderneming, waaronder hoe je nieuwe klanten vindt, hoe je de administratie moet bijhouden en hoe je structuur aan kunt brengen in je bedrijf. Hier hoef je in loondienst allemaal niet over na te denken. Toch zorgt het er wel voor dat je steeds beter wordt in ondernemen, wat ook bij een latere baan in loondienst weer van pas kan komen. Ook biedt zelfstandig ondernemen een interessante uitdaging.
Er zitten ook nadelen aan zelfstandig ondernemen, zoals:
Er zijn ook voordelen verbonden aan het inhuren van zzp'ers, waarvan een eerste is dat je aan lagere kosten vastzit. Een zelfstandige heeft vaak wel een hoger uurloon dan een vaste werknemer, maar je hoeft geen loonbelasting, vakantiegeld of verzekeringen te betalen. Hier zijn zzp'ers immers zelf verantwoordelijk voor. Ook betaal je niet voor de werkplek en benodigdheden, aangezien veel zzp'ers vanaf een eigen locatie hun werkzaamheden verrichten.
Zelfstandigen kunnen vaak snel aan de slag met een opdracht en wanneer je ze niet meer nodig hebt, gaan ze verder naar een andere opdracht. Hierdoor is de druk lager voor een bedrijf, omdat de vaste lasten flexibeler zijn in te delen. Vast personeel moet namelijk gewoon doorbetaald worden, ook als het rustiger is op de werkvloer en er minder omzet wordt gedraaid. Gaat de werkdruk opeens weer omhoog? Dan staat een zzp er zo weer voor je klaar.
Een laatste voordeel van het inhuren van een zelfstandige zonder personeel is dat zij een ander perspectief op zaken kunnen geven. Het is een gespecialiseerde in zijn of haar vakgebied en door de diversiteit aan opdrachten en opdrachtgevers is er veel uiteenlopende kennis en ervaring opgedaan. Dit kan weer gebruikt worden voor het optimaliseren van processen binnen jouw onderneming. Misschien zijn er wel inefficiënte routines die niet worden opgemerkt? Een externe professional kan hiervoor met nieuwe ideeën komen om vastgeroeste problemen aan te pakken.
Nadelen van het verkiezen van flexibel personeel boven vast personeel zijn:
Zzp'ers hebben een aantal eigenschappen nodig om als zelfstandige ondernemer een grote kans op succes te hebben. De volgende vijf karakteristieken komen vooral van pas.
Zelfstandige ondernemers dienen hun afspraken met klanten of opdrachtgevers uiteraard wel na te komen om een goede naam voor zichzelf op te bouwen. Wanneer je niet aan verwachtingen kunt voldoen, wellicht omdat er iets buiten jouw macht ligt, moet je hier helder over communiceren met alle betrokken partijen. Ook neem je de verantwoordelijkheid over jouw opdrachten en de resultaten die je hebt behaald. Klanten moeten weten wat ze aan je hebben, zodat je betrouwbaar overkomt en in de toekomst meer opdrachten toegewezen krijgt.
Zzp'ers moeten ook elke mogelijkheid aangrijpen om hun onderneming tot een succes te maken en te blijven ontwikkelen. Deze klassieke eigenschap zorgt ervoor dat een zelfstandige ondernemer altijd op zoek blijft gaan naar nieuwe uitdagingen en ervaringen, waardoor nieuwe kansen zich blijven aandienen. Heb je nog twijfels of onzekerheden over je bedrijf? Ga dan eens sparren met een coach, familielid of vriend of vriendin om het vonkje te laten branden en een zekerder gevoel te verkrijgen. Dit zorgt er namelijk voor dat je met veel energie werkt aan de groei van jouw bedrijf.
Een derde belangrijke eigenschap is klantgerichtheid, aangezien je klanten je belangrijkste kapitaal zijn waar je je omzet en winst vandaan haalt. Zodoende moet je goed nadenken over de volgende vragen wanneer je een eigen onderneming op wilt zetten:
Door klantgericht te werk te gaan, kun je je bedrijf beter laten aansluiten op de marktvraag en het zorgt ook sneller voor verbinding met je klanten. Vanuit dit perspectief bekijk je elk probleem vanuit een zakelijk oogpunt, wat uiteindelijk veel kan opleveren.
Het is dus belangrijk dat je een innerlijke drive hebt om je bedrijf een succes te maken, maar dit moet je ook aan de buitenkant goed over kunnen brengen. Hiervoor is overtuigingskracht essentieel, waarbij je mensen goed kunt enthousiasmeren voor jouw onderneming en wat je hierbij aanbiedt. Dit kun je doen door goed over je plan na te denken en er met plezier over te vertellen. Overigens kun je mensen ook online overtuigen door behaalde successen en goede resultaten te delen via sociale media. Laat het daarnaast ook tijdens verkoopgesprekken vallen om je verhaal kracht bij te zetten.
Als laatste ondernemerskwaliteit is een goed zelfinzicht van belang. Elke startende ondernemer maakt weleens een foutje of loopt een keer een opdracht mis. In dit geval moet je kritisch naar jezelf kunnen kijken om te ontdekken wat er precies fout is gegaan en hoe je dit in het verschiet kunt voorkomen. Zo kun je jezelf en je bedrijf verbeteren, wat belangrijk is om met je onderneming te laten groeien. Tevens weet je zo wanneer je een stap terug moet doen om op te kunnen schalen of wanneer een samenwerking je kans op succes vergroot.
Steeds meer mensen gaan werken als zelfstandige professional. Dit blijkt ook uit de cijfers, aangezien er momenteel ruim 1,1 miljoen zzp'ers zijn, wat twaalf procent van alle werkenden is. In 2013 was dit aantal nog 184.000 minder. Van alle zelfstandigen in Nederland is 75 procent zelfstandige zonder personeel. Dit benadrukt de groei van de groep zzp'ers in veel sectoren en branches binnen de Nederlandse arbeidsmarkt. Momenteel zijn er een aantal ontwikkelingen die het zelfstandig ondernemerschap hebben gevormd en nog verder zullen laten ontwikkelen.
In 2021 was er een politieke stilstand, waarbij veel belangrijke kwesties vooruitgeschoven werden. Dit heeft voor de nodige onduidelijkheid gezorgd bij zzp'ers omtrent onder andere arbeidsongeschiktheid en pensioenopbouw. Daarom is de noodzaak voor duidelijkheid op de arbeidsmarkt groot, wat de druk op de politiek heeft vergroot om beslissingen niet langer meer uit te stellen. Dit zal leiden tot meer politieke actie om de zzp-markt efficiënt in te richten.
Door de politieke stilstand zijn de tegenstellingen in de samenleving groter geworden, wat waarschijnlijk nog wel even zal blijven doorgaan. Zzp'ers zijn immers in een slecht daglicht gezet door een aantal steunmaatregelen voor reguliere werknemers. Dit heeft geleid tot een kloof tussen zelfstandigen en vaste werkenden. Overigens is het stimuleren van het aannemen van vaste werknemers al langer aan de gang, zoals door de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) uit 2020, welke het aannemen van vaste krachten aantrekkelijker maakt en de groei van zelfstandigen moet remmen.
Ondanks de uitgebleven politieke actie, is er op juridisch en regelgevend gebied wel wat gebeurd. Zo zijn er bijvoorbeeld vrijbrieven aangeboden aan mensen die via een BV-constructie werken. Daarnaast spreken steeds meer civiele rechters zich uit over zzp'ers, waarbij grenzen duidelijker aangegeven worden. Het onderscheid tussen een arbeids- en opdrachtovereenkomst is bijvoorbeeld duidelijker geworden. Zodoende gaat de rechtspraak wel door. Ook vanuit de Europese Unie is er beweging, aangezien platformwerkers meer beschermd worden.
Het tekort aan werkenden wordt alsmaar groter, wat de economie belemmert. Hier kunnen zzp'ers een grote rol bij spelen, aangezien zij veel verschillende beroepsgroepen vertegenwoordigen en flexibel inzetbaar zijn op de plaatsen waar dringend personeel nodig is. Om dit probleem aan te pakken, wordt er momenteel ook gewerkt aan een hervorming van de arbeidsmarkt. Deze hervorming moet vormgegeven worden met een nieuwe regelgeving, maar het blijkt niet makkelijk om alle belangen binnen de arbeidsmarkt hierin mee te nemen.
Modernisering van de arbeidsmarkt vraagt om een integrale, simultane introductie van wetten en regels. Immers hangt in de arbeidsmarkt alles met elkaar samen. Diverse middelen en methoden moeten hiervoor ingezet worden en hier zal de overheid een uitweg in moeten vinden.
Een andere ontwikkeling is dat vaste contracten flexibeler worden en autonoom en thuiswerken de norm is. Hierbij is de balans tussen privé en werk nog belangrijker geworden en dit zorgt ervoor dat het vaste contract zijn waarde enigszins verliest. Door het belang van flexibiliteit, innovatiekracht en veerkracht bij veel bedrijven zal het aantal zelfstandigen nog meer toenemen. Hierbij wil de politiek schijnzelfstandigheid ook tegengegaan, wat betekent dat iemand gedwongen zelfstandige is.
Door de grote groei en het belang van zelfstandigen in de huidige arbeidsmarkt moeten ze ook beter gehoord worden. Hier wordt aan gewerkt door zzp'ers te betrekken bij politieke overleggen om een oplossing te bieden voor arbeidsmarktvraagstukken. Deze debatten gaan over de modernisering en hervorming van de arbeidsmarkt en een betere samenwerkingen tussen de overheid, werkgevers, werknemers en zelfstandigen.
Als laatste ontstaat er steeds meer begrip en waardering voor de zelfstandige ondernemer, door hun vermogen om flexibel en tijdelijk problemen binnen een bedrijf op te lossen. Dit zal leiden tot een arbeidsmarkt waarin vraag en aanbod dichter bij elkaar komen. Zo is er ook meer groei mogelijk voor de arbeidsmarkt om tot een stabilisatie te komen. Tevens wordt er een beter zicht gecreëerd op sectoren die er minder goed voor staan en wat er goed gaat en beter kan binnen de arbeidsmarkt. Hierdoor kunnen belangrijke uitdagingen aangepakt worden, waaronder het tekort aan personeel, de onvoldoende politieke handhaving en het ongelijke speelveld tussen diverse contracten.
Zzp'ers krijgen steeds meer voeten in de aarde en vertegenwoordigen zodoende een groot deel van het aantal werkenden in Nederland. Dit is allemaal begonnen in 1980, waarna diverse bewegingen tot een flinke groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel hebben geleid. Tegenwoordig moet je een aantal stappen doorlopen om zelfstandige te worden, zoals naar de KvK gaan, je uurtarief bepalen en opdrachten binnenhalen en vastleggen in een overeenkomst.
Zelfstandige ondernemer zijn, brengt diverse voordelen met zich mee, waaronder veel vrijheid en afwisseling, waarnaast zzp'ers inhuren leidt tot veel flexibiliteit en een frisse blik. Goede zzp'ers zijn namelijk betrouwbaar, gedreven, klantgericht, overtuigend en hebben zelfinzicht. De opkomst van zzp'ers heeft gezorgd voor een opvulling van de gaten in de arbeidsmarkt, maar er is ook een kloof ontstaan tussen zelfstandigen en vast personeel. Al met al zal er meer wederzijdse begrip en waardering moeten komen om de arbeidsmarkt echt te kunnen hervormen en stabiliseren.
