De verplichte AOV die het kabinet op de planning heeft staan voor zelfstandigen in Nederland wordt nog niet met open armen ontvangen.
De verplichte AOV die het kabinet op de planning heeft staan voor zelfstandigen in Nederland wordt nog niet met open armen ontvangen. Uit een onderzoek van de Vereniging ZZP Nederland is namelijk gekomen dat ongeveer 94 procent van de ondervraagde zelfstandigen een opt-out wil. Dit betekent dat sommige zelfstandigen niet mee hoeven te doen met de verplichte AOV omdat ze een gelijkwaardig alternatief hebben. Bovendien is ruim 80 procent van de interim, freelance en zzp professionals in Nederland tegen een verplichte AOV. Wat zijn precies de plannen van het kabinet, wat is de kritiek op de verplichte AOV en hoe zou een opt-out meer vrijheid kunnen bieden?
Zonder een verzekering kunnen de kosten voor zelfstandigen in het geval van arbeidsongeschiktheid flink en snel oplopen. Daarom is de arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) in het leven geroepen en als deze verplicht wordt, hoopt het kabinet zelfstandigen tegen arbeidsongeschiktheid te beschermen. Een verplichte basisverzekering arbeidsongeschiktheid (BAZ) beschermt zelfstandigen tegen de risico's en verkleint de verschillen tussen werknemers in loondienst en interim, freelance en zzp professionals.
Voor de BAZ gaan zelfstandig ondernemers 6,5 procent van hun inkomen betalen aan premie, waarbij een maximum geldt van 195 euro per maand. Bij een lager inkomen is de premie dus ook lager. In ruil voor deze premie ontvangen zelfstandigen met een BAZ 70 procent van het inkomen dat zij vóór hun arbeidsongeschiktheid verdienden, tot een maximum van 100 procent van het minimumloon. De verzekering zal gelden voor alle zelfstandig ondernemers die winst maken uit hun onderneming. Ook zelfstandigen die bij een broodfonds of schenkkring zijn aangesloten, zijn verplicht om de BAZ af te sluiten. Als het wetsvoorstel doorgezet wordt, zal deze in het voorjaar van 2025 naar de Tweede Kamer gaan, waarna het nog enkele jaren zal duren voordat de verzekering echt verplicht zal worden.
Het debat rondom de verplichte AOV is al een tijdje aan de gang. Het wetsvoorstel BAZ lag tot 23 juli van dit jaar ter internetconsultatie en heeft hierbij maar liefst 1.755 reacties ontlokt, waarvan het overgrote merendeel negatief was.
Een belangrijk kritiekpunt van zelfstandigen is de hoge premie per maand die ze moeten betalen, terwijl de BAZ een minimale dekking biedt. Ondertussen kunnen zelfstandige professionals bijna nooit in aanmerking komen voor andere regelingen, waar medewerkers in loondienst wel van kunnen gebruikmaken.
De uitkeringslasten worden berekend met het WIA-instroompercentage, maar het systeem van de WIA zit heel anders in elkaar dan de BAZ. De WIA is namelijk gebaseerd op het principe "wat raak je kwijt?", terwijl de BAZ gebaseerd is op "wat kan je nog?". Een eerlijker percentage voor de premieberekening zou dan maximaal 3 procent zijn in plaats van 6,5 procent.
Een ander belangrijk punt is dat zelfstandigen alleen een uitkering kunnen krijgen als ze helemaal niet meer kunnen werken. Het arbeidsongeschiktheidscriterium gaat over of iemand een basisfunctie aankan en het minimumloon hiermee kan verdienen. Hierbij wordt niet gekeken naar het werk dat de persoon in kwestie eerst deed. Door dit criterium kunnen alleen de zwaar beperkte zelfstandigen uiteindelijk van een BAZ-uitkering gebruikmaken. Zelfstandigen die hun eigen werk nog wel kunnen uitvoeren, maar minder uren, krijgen geen compensatie.
Er is ook discussie rondom de wachttijd en het eigen risico van een jaar. Veel zelfstandigen vinden dat de wachttijd van de BAZ verlengd moet worden naar twee jaar, omdat een groot deel van de arbeidsongeschikte mensen na twee jaar namelijk weer aan het werk gaat. Hierdoor krijgen zelfstandigen ook meer tijd om een stabiele situatie te creëren na arbeidsongeschiktheid.
Aan de andere kant zijn er ook zelfstandigen die de wachttijd juist te lang vinden. Zij zeggen dat er zo namelijk geen adequate inkomensvoorziening is voor zelfstandigen die arbeidsongeschikt zijn, en willen de termijn terugbrengen. Er zijn ook zelfstandigen die voor een flexibele wachttijd pleiten. Hierdoor krijgen ondernemers de keuze of ze een eigen risico nemen van een jaar, twee jaar of juist twee maanden.
Experts zeggen daarnaast dat de zelfstandigen met de laagste inkomens het hardst geraakt worden door de hoge premies en beperkte voordelen boven het huidige stelsel. Hierdoor kunnen weinig verdienende zelfstandigen zelfs een uitkering krijgen die lager is dan de bijstand. Dan is de kans groot dat een alleenstaande laagverdiener alsnog bijstand moet aanvragen en hebben ze niks aan de BAZ. Volgens experts komt dit neveneffect vooral doordat er weinig keuzevrijheid is in de BAZ en alle zelfstandigen over één kam geschoren worden.
Zodoende is er vanuit zelfstandigen veel vraag naar een opt-out, oftewel een uitzondering op de verplichte AOV. Dit biedt meer vrijheid voor zelfstandige professionals. Hoewel een opt-out wel opgenomen is in het huidige voorstel, kunnen ondernemers nu alleen onder de BAZ uitkomen als zij een gelijkwaardige verzekering afsluiten, wat voor velen niet haalbaar is. Desalniettemin nemen zelfstandigen vaak wel maatregelen, zoals vermogen opbouwen, geld opzij leggen en aansluiten bij een broodfonds of schenkkring.
Een ondernemer die zelf vermogen heeft opgebouwd, nog deels in loondienst werkt, al bijna de pensioenleeftijd bereikt heeft of voldoende gezinsinkomen heeft, heeft al voldoende maatregelen getroffen om de risico's op arbeidsongeschiktheid op te vangen. In dit soort situaties en nog veel meer heeft een AOV dus geen toegevoegde waarde en wordt het enkel als een last gezien. Daarom pleiten veel zelfstandig ondernemers, specialisten en verenigingen voor het vrijstellen van bepaalde groepen die niets te winnen hebben met een AOV. Dit gaat specifiek om zelfstandig ondernemers met genoeg eigen vermogen, die ouder zijn dan 60 jaar of meer dan 50 procent in loondienst werken.
Ben jij een zelfstandige professional, zoals een interim, freelance of zzp ondernemer en nog op zoek naar een nieuwe opdracht? Of ben je juist een opdrachtgever en op zoek naar de ideale zelfstandige? Meld je dan aan bij ons en wij maken snel de juiste match tussen opdrachtnemer en opdrachtgever.
