Grensoverschrijdend gedrag is de afgelopen tijd veel in het nieuws geweest, onder andere in de vorm van de MeToo-beweging, wat een initiatief is tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag.
Grensoverschrijdend gedrag is de afgelopen tijd veel in het nieuws geweest, onder andere in de vorm van de MeToo-beweging, wat een initiatief is tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit concept richt zich met name op het misbruiken van een machtsverhouding, bijvoorbeeld in een werk- of schoolomgeving, en kan zich op diverse manieren uiten. In dit artikel gaan we in op de betekenis van grensoverschrijdend gedrag, hoe zelfstandigen hiermee te maken kunnen krijgen en wat verschillende partijen kunnen doen om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen of tegen te gaan.
Grensoverschrijdend gedrag omvat ongewenst gedrag waar iemand zich niet comfortabel bij voelt en/of geen toestemming voor heeft gegeven, wat kan leiden tot fysieke, mentale en emotionele schade. Grensoverschrijdend gedrag neemt diverse vormen aan, zoals discriminatie, (seksuele) intimidatie, pesten en agressie, en daders kunnen bijvoorbeeld leidinggevenden of collega's zijn. Vaak komt het voor in de vorm van machtsmisbruik, waarbij iemand met meer macht de grenzen van het slachtoffer overschrijdt.
Hoewel grensoverschrijdend gedrag iedereen kan treffen, komt het vaker voor bij jonge mensen, vrouwen, LHBTI'ers, mensen met een beperking en mensen met een migratieachtergrond. Bovendien is het risico op grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer groter wanneer iemand niet in vaste dienst zit in de organisatie. Dit zorgt ervoor dat zelfstandigen extra risico lopen op slachtoffer worden van grensoverschrijdend gedrag.
Grensoverschrijdend gedrag tegenover zelfstandigen doet zich op diverse manieren voor en kan soms al in onschuldige gebaren voorkomen. Zo kan een zakenrelatie een hartstochtelijke omhelzing geven tijdens een conferentie of een seksueel getinte grap maken waar iemand zich niet comfortabel bij voelt. Echter, er zijn ook vormen van grensoverschrijdend gedrag waarbij iemand bewust zijn of haar machtspositie misbruikt. Bijvoorbeeld, een projectmanager huurt een interim, freelance of zzp professional in om voor twee dagen een projectteam te begeleiden en vraagt of de zelfstandige een kamer met hem of haar wil delen. Daarnaast kan een opdrachtgever of leidinggevende een opdracht aanbieden tegen een ongepaste, mogelijk seksuele, tegenprestatie.
Sommige mensen staan sterk in hun schoenen en kunnen een opdracht in zo'n situatie laten schieten zonder daar financieel heel erg onder te lijden. Daarentegen komen er ook situaties voor waarin mensen het gevoel hebben dat ze de opdracht niet kunnen afwijzen. Als gevolg daarvan begeven ze zich wellicht in een onveilige situatie en doen ze dingen waar ze eigenlijk niet achter staan. In veel gevallen worden zulk soort onaangename situaties niet gemeld.
Diverse partijen kunnen bijdragen aan het tegengaan en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer, waarbij de opdrachtgever een belangrijke rol speelt. Op de werkvloer kunnen bepaalde maatregelen getroffen worden.
Aangezien zelfstandigen niet in dienst zijn, zijn bepaalde Arboregels om de veiligheid en gezondheid van werknemers te bewaken niet direct op hen van toepassing. Daarentegen kan een opdrachtgever wel gedragsregels opstellen in lijn met de Arbowet om de psychosociale belasting te verlagen. Deze regels gelden dan voor alle werknemers, zowel vaste als flexibele krachten. Hierin kunnen onder andere de volgende zaken opgesteld worden:
Deze gedragsregels kunnen besproken worden en eventueel vastgelegd worden in het personeelshandboek. Daarnaast kunnen een ondernemingsraad en personeelsvertegenwoordiging betrokken worden bij het opstellen van gedragsregels indien deze aangesteld zijn.
Veel bedrijven hebben een interne klachtenprocedure, wat in sommige gevallen ook verplicht is. Hiermee wordt de mogelijkheid gecreëerd voor werknemers om formeel en eventueel anoniem een klacht in te dienen. Deze klacht kan vervolgens aantoonbaar en serieus behandeld worden, wat voor veel transparantie zorgt en een veilige werksfeer waarborgt.
Opdrachtgevers kunnen ook een vertrouwenspersoon aanstellen binnen hun bedrijf, wat niet verplicht is, maar waarmee ze wel voldoen aan de Arbowet. Hier kunnen werknemers en zelfstandigen dan terecht voor vragen en meldingen. Bedrijven kunnen ook een externe vertrouwenspersoon inschakelen, waardoor deze nooit betrokken is bij het bedrijf en wellicht makkelijker te benaderen is. Vertrouwenspersonen kunnen ingeschakeld worden via een brancheorganisatie of arbodienstverlener.
Hoewel een vertrouwenspersoon belangrijk is om een veilige situatie op de werkvloer te stimuleren, blijkt uit een onderzoek van de FNV dat maar de helft van de werknemers af weet van de vertrouwenspersoon van hun organisatie. Daarnaast vinden veel mensen de vertrouwenspersoon niet deskundig of hebben er geen vertrouwen in. Het is dus belangrijk dat een vertrouwelijke sfeer gecreëerd wordt en dat iedereen op de hoogte is van de opties.
Wat kan een zelfstandige zelf doen bij een confrontatie met grensoverschrijdend gedrag? Zelfstandigen zijn vrijer op de arbeidsmarkt, maar dit gaat gepaard met minder bescherming dan werknemers in loondienst. In werkrelaties kan macht een belangrijke factor worden die het maken van een melding van ongewenst gedrag of grensoverschrijdend gedrag bemoeilijkt. Echter, klachtenprocedures en vertrouwenspersonen van opdrachtgevende partijen moeten ook openstaan voor tijdelijke werknemers. Elke werkende, ongeacht de contractvorm, heeft namelijk recht op een veilige werkomgeving.
Naast het doen van meldingen is het belangrijk dat zelfstandigen buffers opbouwen, zoals voldoende geld, vitaliteit, zelfvertrouwen en alternatieve opdrachten. Door een groot aanpassingsvermogen te ontwikkelen, continu te blijven leren en een stevig netwerk op te bouwen, wordt er meer vrijheid verkregen en minder afhankelijkheid van een bepaalde opdrachtgever en opdracht.
Ten slotte dienen beroeps- en brancheverenigingen zelfstandigen ook te ondersteunen in aanvulling op klachtenprocedures, vertrouwenspersonen en buffers van zelfstandigen. Er moet voldoende over gepraat worden en deze verenigingen kunnen zelfstandigen ondersteunen bij het nemen van stappen en het aankaarten van problemen. Zij kunnen een luisterend oor bieden en helpen met passende acties. Bovendien kunnen deze verenigingen richtlijnen opstellen en het probleem bespreekbaar maken bij verschillende partijen.
Ben jij een zelfstandige professional en op zoek naar de ideale functie? Of ben je juist een opdrachtgever die nog zoekt naar talent? Stuur je cv naar ons op of meld je aan en wij maken de perfecte match tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.
