Al een tijdje is het een centraal onderwerp in de politiek: het aanpakken van schijnzelfstandigheid bij interim, freelance en zzp professionals.
Al een tijdje is het een centraal onderwerp in de politiek: het aanpakken van schijnzelfstandigheid bij interim, freelance en zzp professionals. De overheid blijft een hard optreden tegen schijnzelfstandigheid volhouden vanaf 1 januari 2025. Toch zijn er nog zorgen, vragen en opmerkingen over de nieuwe regels voor het inhuren van zelfstandige professionals, waardoor de politiek voor een dilemma komt te staan. Moet de wet gehandhaafd gaan worden of moet de handhaving opnieuw opgeschort worden tot er een wet is ontwikkeld die ook oog heeft voor de verstorende effecten op de arbeidsmarkt?
Het kabinet is al een tijdje bezig met het ontwikkelen van een plan om schijnzelfstandigheid onder met name zzp'ers tegen te gaan. Dit fenomeen betekent dat een zelfstandige ingehuurd wordt, terwijl hij of zij eigenlijk in loondienst moet zijn. Door middel van duidelijke regels hoopt het kabinet zelfstandigen te beschermen en meer duidelijkheid te scheppen over wanneer iemand als werknemer in loondienst gezien wordt. Om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, buigt het kabinet zich over de volgende zaken:
Het wetsvoorstel waar deze regels onderdeel van zijn, de wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR), is onderdeel van de politieke plannen om de arbeidsmarkt transparanter te maken. De Eerste en Tweede Kamer moeten nog beslissen over het voorstel. Op 5 september wordt er daarom een "rondetafelgesprek" georganiseerd met belangenbehartigers en betrokken instanties, waarna op 12 september een overleg plaatsvindt in de Tweede Kamer over het zzp-beleid. Hierbij is het derde punt, het handhavingsmoratorium, nog een belangrijk discussiepunt.
Het in kaart brengen van schijnzelfstandigheid is een grote klus, waar met name de Belastingdienst een centrale rol in speelt. Hoewel er al wel wat maatregelen genomen zijn, zoals zzp-contracten omzetten naar detachering, is het probleem erg complex en groot. Zo worden alle zelfstandigen met deze nieuwe regels over één kam geschoren en gaat er veel tijd zitten in het in kaart brengen van alle schijnzelfstandigen. Dit leidt tot vertraging in de harde lijn die het kabinet heeft gesteld om "alle schijnzelfstandigen eruit te werken per 1 januari 2025".
De nieuwe regels tegen schijnzelfstandigheid hebben in alle sectoren gevolgen, omdat in vrijwel alle sectoren zelfstandigen werkzaam zijn en cruciale functies en posities vervullen. Bij veel organisaties komt de continuïteit van de bedrijfsvoering in gevaar als zij radicaal stoppen met de inhuur van zelfstandige professionals, zeker aangezien de arbeidsmarkt nog steeds erg krap is en er al veel openstaande vacatures zijn. Overigens lopen de reacties van werkgevers erg uiteen. Sommigen geven aan helemaal geen zzp'ers meer in te willen huren, waar anderen zich niet zoveel van de regels willen aantrekken.
Bovendien zijn maar weinig zelfstandigen bereid om in loondienst te werken voor dezelfde organisatie als zij dit aanbod krijgen, zoals uit Kamerstukken naar voren is gekomen. Doordat de macht bij de werkenden ligt en zelfstandigen de voordelen van de vrijheid al hebben geproefd, wordt de nieuwe wet voor veel organisaties een groot probleem.
Ook de Rijksoverheid zelf maakt voor een groot deel gebruik van de diensten van zelfstandige professionals. 15,4 procent van alle loonkosten werden in 2023 namelijk aan extern personeel uitgegeven, waar dit in 2022 nog 14,2 procent was. Bij het ministerie van Economische Zaken ging zelfs 32 procent van het personeelsbudget op aan extern personeel. Zodoende hebben de nieuwe regels ook een grote impact op de overheid zelf, en is het de vraag of zij hun eigen zaakjes op orde hebben voor de handhaving van start moet gaan begin 2025.
Naast onvrede vanuit verschillende hoeken heerst er veel onduidelijkheid over de precieze regels die gaan gelden voor het tegengaan van schijnzelfstandigheid. Daarnaast zou het handhavingsmoratorium opgeheven worden wanneer er een nieuwe wet zou zijn met duidelijke criteria voor iedereen, maar deze wet is er nog lang niet. Het kabinet gaat, zoals in het hoofdlijnenakkoord staat van het kabinet Schoof, door met de VBAR. Desalniettemin is het nog onduidelijk op welke manier, en zowel zelfstandigen als opdrachtgevers en organisaties wachten nog op de visie van het kabinet.
Wat betreft de handhaving maakt de Belastingdienst gebruik van de bestaande jurisprudentie. Dit houdt in dat controleurs een handleiding gebruiken wanneer ze op bedrijfsbezoek gaan, bestaande uit 24 pagina's met vragen en toelichtingen. Verder is er echter nog weinig communicatie over de regels die gaan gelden. Er is wel een webmodule ontwikkeld door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, maar hier wordt nauwelijks over gecommuniceerd. Overigens gebruikt het ministerie van Financiën de webmodule zelf niet eens voor hun interne controle op schijnzelfstandigheid.
Het dilemma voor de politiek is duidelijk: of ze moeten voet bij stuk houden en stevig handhaven op schijnzelfstandigheid door duidelijkheid te verschaffen en uitkomsten van controles openbaar te maken, of ze richten zich eerst op het creëren van heldere criteria en gaan daarna pas een handhaving in werking stellen. De meningen over de juiste richting zijn verdeeld, zowel binnen als buiten de overheid. Bovendien is er mogelijk nog sprake van een compromis, namelijk dat er wel gehandhaafd gaat worden vanaf 2025 door middel van het uitdelen van "gele kaarten", maar zonder boetes.
Al met al is er dus nog veel onduidelijk en moeten er nog flinke beslissingen genomen worden door het kabinet rondom de aanpak van schijnzelfstandigheid. Wat de uitkomsten ook gaan worden, feit is dat er veranderingen zullen komen in de wereld van zelfstandig ondernemen.
Ben jij op zoek naar de ideale match tussen opdrachtnemer en opdrachtgever? Meld je dan nu aan als opdrachtgever of interim, freelance of zzp professional bij Bureau Ad Interim en wij helpen je verder.
