Gemeenten geven steeds meer uit aan de inhuur van extern personeel, zoals interim, freelance en zzp professionals.
Gemeenten geven steeds meer uit aan de inhuur van extern personeel, zoals interim, freelance en zzp professionals. Het is zelfs eerder regel dan uitzondering en de ideale oplossing voor het oppakken van opdrachten en projecten. Echter, hiermee voldoen gemeenten niet aan de wens van het kabinet om het aantal zelfstandigen terug te dringen, waarvoor steeds strengere regels gaan gelden. Bovendien is het belangrijk dat gemeenten een transparant en eerlijk inhuurbeleid aanhouden, om zowel zelfstandigen als mensen in loondienst eerlijke kansen te bieden.
Nederland telt in totaal 342 gemeenten en eind 2023 waren bij deze gemeenten bijna 190.000 mensen in dienst. Er is een stijging in de kosten die gemeenten maken aan het inhuren van extern personeel. Tussen 2022 en 2023 is de loonsom voor externe inhuur namelijk gestegen van 17 naar 18 procent. Onder extern personeel vallen detachering, payrolling, inhuur via uitzendbureaus en zzp'ers, waarbij het meest voor detachering en de inhuur van zelfstandigen gekozen werd. Alleen bij de vier grote steden werd minder uitgegeven aan extern personeel.
Niet alleen gemeenten, maar ook de Rijksoverheid geeft veel uit aan de inhuur van flexwerkers. Van de in totaal 18,9 miljard euro aan personeelskosten werd 2,6 miljard uitgegeven aan uitzendkrachten, freelancers en andere flexwerkers. Dit is 700 miljoen meer dan de bedoeling was van de Rijksoverheid. Daarnaast huurt de Belastingdienst nog erg vaak zelfstandigen in door het grote personeelstekort. Deze externe inhuur is nog te belangrijk voor de continuïteit van de bedrijfsvoering bij overheidsinstanties.
Met name Noord-Hollandse gemeenten hebben het nieuws gehaald door de miljoenen die zij uitgeven aan interimmers, freelancers en zzp'ers. Tussen 2020 en 2022 zijn de uitgaven voor externe inhuur in deze regio namelijk gestegen met wel 28 procent, van 418 naar 617 miljoen euro. Bij de 44 Noord-Hollandse gemeenten zijn vooral adviseurs, consultants, controllers en projectleiders werkzaam als zelfstandige professionals.
De begroting staat bij veel gemeenten al onder hoge druk en het blijkt moeilijk om te bezuinigen op de inhuur van personeel. Hiermee houden gemeenten zich ook niet aan de Roemernorm, die niet verplicht is, maar overheidsinstanties ertoe aanzet om niet meer dan 10 procent van hun loonkosten aan de inhuur van personeel te besteden. Een belangrijke reden voor de stijging van de inhuur van extern personeel is volgens experts de steeds complexere taken bij gemeenten. Vooral op het gebied van klimaat, woningbouw en zorg is het moeilijk om geschikt en gespecialiseerd personeel te vinden dat in loondienst wil werken.
De inhuur van interim, freelance en zzp professionals ligt gevoelig bij de overheid, omdat het de bedoeling is dit aantal terug te dringen door middel van strenge regels. Als een zelfstandige werk verricht dat ook gedaan kan worden door iemand in loondienst, bijvoorbeeld standaardtaken van een organisatie, mogen hier eigenlijk geen zelfstandigen voor ingehuurd worden. Doordat gemeenten dit wel doen, overtreden ze hun eigen regels.
Hoewel gemeenten nog niet zonder zelfstandigen kunnen, nemen ze wel maatregelen om een transparant en eerlijk inhuurproces te garanderen. Zo is het belangrijk om te voldoen aan de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA), waar sommige gemeenten al jaren geleden mee begonnen zijn, zoals de gemeente Amsterdam. Hiervoor bekijken ze zorgvuldig alle arbeidscontracten om te beoordelen of verlenging noodzakelijk is en hoe dit past binnen de wet DBA. Ook wordt er bekeken of overal met de standaard overeenkomst gewerkt wordt.
Naast het beoordelen van alle contracten om meer duidelijkheid te scheppen en te voldoen aan de Wet DBA, stellen sommige gemeenten een maximale duur van opdrachten van één jaar. Contracten van langer dan een jaar worden namelijk sneller als arbeidsrelatie gezien. Overigens is de termijn van een jaar geen wettelijke regel, maar veel overheidsinstanties stellen wel een termijn in, vaak van maximaal twee jaar. Desalniettemin is een maximale duur van een jaar niet altijd haalbaar, zeker niet voor complexe projecten en opdrachten.
Een ander belangrijk punt is het creëren van transparantie en consistentie binnen gemeenten door middel van een gestroomlijnd inhuurproces. Gemeenten werken met veel verschillende inhuurvormen, wat kan leiden tot een gefragmenteerde aanpak voor inhuurprocessen en -contracten. Dit zorgt ook voor minder inzicht in de uitgaven voor het inhuren van personeel. Daarom is het belangrijk voor gemeenten om hieraan te werken, bijvoorbeeld door op regelmatige basis uitgebreide rapportages op te stellen. Zo is er meer inzicht in de kosten en wanneer externe huur wel en niet nodig is.
Het ministerie onderzoekt ook mogelijkheden voor regionaal werkgeverschap, waardoor publieke organisaties in een bepaalde regio makkelijker personeel kunnen uitwisselen tijdens momenten van een hoge werkdruk. Dit kan bijvoorbeeld door regionale flexpools te stimuleren, waardoor mensen ook zelf de regie behouden over welke werkzaamheden ze oppakken. Op deze manier worden regionale samenwerkingen gestimuleerd en kan er meer grip op de inhuur van extern personeel komen.
Niet alleen bij overheidsinstanties, maar ook in het onderwijs en de zorg worden mogelijkheden voor personeelsuitwisseling onderzocht. Zo hoopt het kabinet in de hele publieke sector meer controle te creëren.
Ten slotte wil de overheid inzetten op goed werkgeverschap, om de uitstroom van werknemers in loondienst tegen te gaan en wellicht zelfstandigen te interesseren voor een vast contract in de publieke sector. Dit kan bijvoorbeeld door meer autonomie en flexibiliteit te verzorgen in werkzaamheden. Bovendien kunnen werkgevers kijken naar manieren om de roostering flexibeler te maken en meer keuze te geven aan werkenden.
Ben jij een opdrachtgever en nog op zoek naar de perfecte zelfstandige professional om achterstallige werkzaamheden of een open functie op te pakken? Meld je aan bij Bureau Ad Interim en wij maken de match. Of stuur je cv op als interimmer, freelancer of zzp'er en wij helpen je met het vinden van een nieuwe opdracht.
