Het is essentieel dat zowel werknemers als werkgevers helderheid hebben over wanneer iemand als zzp’er werkt of in loondienst is. Schijnzelfstandigheid ontstaat wanneer iemand als zzp’er wordt aangemerkt, maar in feite een dienstverband heeft. Dit kan risico’s opleveren voor zowel de opdrachtgever als de werkende. Daarom heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een keuzehulp ontwikkeld om te helpen controleren of de juiste arbeidsvorm wordt gebruikt.

Juiste contractvorm kiezen

Opdrachtgever en opdrachtnemer dragen samen de verantwoordelijkheid voor het kiezen van de juiste contractvorm. Voor zzp'ers en werknemers in loondienst gelden namelijk verschillende rechten en plichten. Om vast te stellen welke contractvorm van toepassing is, moet men letten op:

• De manier waarop het werk in de praktijk wordt uitgevoerd.
• De kenmerken die horen bij een opdracht voor een zzp'er of een werknemer in loondienst.

Kenmerken van een opdracht als zzp’er

De volgende punten kunnen duiden op zelfstandige arbeid als zzp’er:

• De zzp'er draagt commercieel risico, bijvoorbeeld door zelf verantwoordelijkheid te nemen voor schade bij onjuist uitgevoerd werk.
• De zzp'er doet eigen investeringen, zoals het aanschaffen van benodigde materialen.
• De vergoeding voor het werk ligt duidelijk hoger dan het gebruikelijke loon in de sector.
• De zzp'er profileert zich als ondernemer, bijvoorbeeld via een eigen website en het aanbieden van diensten aan verschillende klanten.
• De opdracht is meestal van korte duur of omvat een beperkt aantal uren per week.
• De zzp'er heeft meerdere opdrachten en werkt voor verschillende opdrachtgevers.
• De zzp'er heeft de vrijheid om een vervanger in te schakelen en doet dit indien nodig.
• De zzp'er bepaalt zelf hoe het werk wordt uitgevoerd, zonder instructies van de opdrachtgever.
• Betaling gebeurt per factuur, en de zzp'er ontvangt alleen geld voor gewerkte uren of voltooide opdrachten. Bij ziekte wordt er niets betaald.
• Er is een resultaatverplichting afgesproken, wat betekent dat er een concreet eindresultaat moet worden bereikt en dat de zzp'er hierop kan worden aangesproken.

Belangrijke aandachtspunten

Let op: dit zijn algemene kenmerken van zzp-opdrachten, maar niet elk kenmerk hoeft van toepassing te zijn om van zelfstandigheid te kunnen spreken.

Door deze factoren zorgvuldig te overwegen, kunnen opdrachtgever en opdrachtnemer gezamenlijk zorgen voor de juiste arbeidsrelatie en het risico op schijnzelfstandigheid vermijden.

Gevolgen van een verkeerd contract voor werkgevers

Als achteraf blijkt dat een zzp'er eigenlijk een werknemer had moeten zijn, lopen opdrachtgevers het risico op financiële verplichtingen. De werkgever kan dan alsnog verplicht worden om sociale premies en soms ook pensioenpremies af te dragen. Bovendien kan het zijn dat een cao van toepassing is, waar de werkgever zich aan moet houden. Dit kan leiden tot aanzienlijke kosten en administratieve lasten.

Handhaving door de Belastingdienst

Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst weer volledig handhaven op schijnzelfstandigheid. Dit betekent dat bedrijven en organisaties die zzp'ers inhuren terwijl er feitelijk sprake is van loondienst, het risico lopen op naheffingen en boetes. Het is daarom belangrijk voor werkgevers om de arbeidsrelatie correct vast te leggen en te zorgen voor de juiste contractvorm.

Gevolgen van een verkeerd contract voor zzp'ers

Wanneer een zzp'er in werkelijkheid als werknemer had moeten worden aangemerkt, loopt hij/zij belangrijke risico's. Een zzp'er in een situatie van schijnzelfstandigheid kan moeilijker aanspraak maken op de rechten die een werknemer wel heeft, zoals doorbetaling bij ziekte. Daarnaast kan het onterecht ontvangen van belastingvoordelen voor zzp'ers leiden tot terugvorderingen door de Belastingdienst, wat de zzp'er in financiële problemen kan brengen.

Zowel werkgevers als zzp'ers doen er dus goed aan om de arbeidsrelatie correct vast te leggen om deze risico's te voorkomen.

Rechten en plichten voor werknemers in loondienst en zzp'ers

Rechten en plichten van werknemers in loondienst

• Ontslagbescherming: Werknemers hebben recht op ontslagbescherming, wat betekent dat zij niet zomaar ontslagen kunnen worden. Dit valt onder de wetgeving voor arbeidsovereenkomsten.
• Recht op minimumloon of cao-loon: Werknemers hebben recht op ten minste het wettelijk minimumloon of het cao-loon als dit hoger ligt. Dit loon wordt gegarandeerd door de werkgever.
• Recht op betaalde vakantie: Werknemers hebben recht op een vastgesteld aantal betaalde vakantiedagen per jaar, volgens de wet of de cao.
• Mogelijk recht op pensioenregeling: In sommige gevallen, afhankelijk van de cao of de afspraken met de werkgever, kan de werknemer deelnemen aan een pensioenregeling.
• Inhouding en afdracht van premies en belastingen: De werkgever is verantwoordelijk voor het inhouden en afdragen van premies voor sociale verzekeringen (zoals pensioen, ziekte en werkloosheid) en belastingen.
• Verzekerd tegen ziekte en werkloosheid: Werknemers zijn verzekerd tegen ziekte, langdurige arbeidsongeschiktheid en werkloosheid via de sociale zekerheidsstelsels.
• Recht op verlof met loondoorbetaling: Werknemers hebben recht op verschillende verlofregelingen, zoals ziekteverlof, ouderschapsverlof en andere vormen van verlof, waarbij zij in veel gevallen recht hebben op doorbetaling van loon.

Deze rechten zorgen voor een belangrijke mate van bescherming en zekerheid voor werknemers in loondienst.

Rechten en plichten van een zzp'er

• Werk op basis van opdrachten: Een zzp'er werkt op projectbasis en voert opdrachten uit voor verschillende opdrachtgevers zonder een vast dienstverband.
• Zelf tarieven vaststellen: De zzp'er bepaalt zelfstandig de tarieven voor het werk, vaak in overleg met de opdrachtgever.
• Recht op fiscale voordelen: Zelfstandig ondernemers hebben recht op fiscale voordelen, zoals de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling, die helpen bij het verminderen van de belastingdruk.
• Eigen pensioenvoorziening: De zzp'er is zelf verantwoordelijk voor het regelen van zijn of haar pensioen en ontvangt geen bijdragen van een werkgever.
• Afdracht van btw en inkomstenbelasting: Een zzp'er moet zelfstandig zorgen voor de afdracht van btw en inkomstenbelasting, waarbij ze de belastingaangiftes zelf moeten indienen.
• Verantwoordelijkheid voor verzekeringen: Een zzp'er moet zelf verzekeringen afsluiten voor bijvoorbeeld ziekte of arbeidsongeschiktheid, aangezien er geen recht is op een sociale voorziening zoals de WW (werkloosheidsuitkering).
• Flexibiliteit in werkuren: De zzp'er heeft de vrijheid om zelf te bepalen wanneer en hoe opdrachten worden uitgevoerd, maar er is geen recht op betaald verlof of vakantiegeld.

Deze rechten en plichten zorgen voor veel flexibiliteit en zelfstandigheid, maar ook voor meer eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van werknemers in loondienst.